Historia UTW
Pierwsza placówka edukacji nazywana Uniwersytetem Trzeciego Wieku została powołana w 1973 roku we Francji przy Uniwersytecie w Tuluzie.
W krótkim czasie na terenie Europy zaczęły powstawać podobne placówki. Na polski grunt ideę Uniwersytetu Trzeciego Wieku przeniosła pani profesor Halina Szwarc, która – jako kierownik Zakładu Gerontologii przy Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego – w 1975 roku powołała pierwszą taką placówkę w Warszawie. To wydarzenie zapoczątkowało ruch tworzenia się Uniwersytetów Trzeciego Wieku w całej Polsce.
Rok później (w 1976 roku) powstał Uniwersytet Trzeciego Wieku we Wrocławiu, który do dnia dzisiejszego jest placówką wiodącą w regionie.
Lata 1976-1979 – Studium Trzeciego Wieku
Studium Trzeciego Wieku (STW) – bo tak pierwotnie nazywał się obecny UTW – rozpoczęło swoją działalność we Wrocławiu w październiku 1976 roku. Pierwszą jego siedzibą (lata 1976-79) był Międzyzakładowy Uniwersytet Robotniczy Związków Zawodowych przy ul. Mazowieckiej 17.
Powstanie i rozwój UTW we Wrocławiu nie byłyby możliwe bez zaangażowania społecznego wielu osób. Na pierwszym miejscu należy wymienić: Czesława Kempistego – działacza społecznego, lekarza, kierownika Poradni Geriatrycznej Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego we Wrocławiu. Nie bez znaczenia jest również wsparcie, jakiego udzieliła tej inicjatywie prof. Halina Szwarc – twórczyni pierwszego, istniejącego od 1975 roku Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Warszawie. Na uwagę zasługuje też Janina Grabowska – ówczesna dyrektor Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Maciej Nawara – dyrektor Międzyzakładowego Uniwersytetu Robotniczego przy Wojewódzkiej Radzie Związków Zawodowych (WRZZ).
Planowano jednoroczny cykl zajęć praktycznych i wykładów, które miały stanowić podstawę przygotowania do szeroko pojmowanej pracy społecznej. Po ukończeniu rocznej nauki słuchacze mieli otrzymywać tytuł honorowy środowiskowego opiekuna społecznego. Ostatecznie ustalono jednak 2-letni cykl nauki.
Wszyscy słuchacze otrzymali indeksy, w których wyszczególniono do zaliczenia 3 działy: wiedza medyczna, wiedza historyczna i teoria usprawnienia ruchowego. Po ukończeniu studium absolwenci otrzymywali dyplom i mieli prawo dalej utrzymywać kontakt ze studium w ramach ćwiczeń i zajęć w grupach specjalistycznych. Uczestnictwo w zajęciach było bezpłatne.
Rok akademicki trwał podobnie jak na wyższych uczelniach i podzielony był na 2 semestry. Wypracowano zasadę spotkań 1 raz w tygodniu na 45-minutowym wykładzie z całą społecznością Studium oraz na spotkaniu klubowym w 20-30 osobowych grupach. Do zajęć klubowych należał taniec, szachy, gry towarzyskie, dyskusje, psychodrama. Odbywające się spotkania służyły przede wszystkich wzmocnieniu indywidualnych wartości i wrażliwości w kontaktach międzyludzkich oraz poczucia radości życia. Okazały się też bardzo korzystną formą terapii grupowej. Równolegle z wykładami i spotkaniami klubowymi organizowano 2 razy w tygodniu zajęcia na Sali gimnastycznej oraz 1 raz w miesiącu – rozmowy indywidualne przeprowadzane przez Czesława Kempistego i lekarskie badania kontrolne.
W roku akademickim 1978/79 został powołany pierwszy Samorząd Słuchaczy, a w jego skład wchodzili: przewodnicząca Małgorzata Wiśniewska, sekretarz Jolanta Towpik i skarbnik Krzysztof Wawrzyniak.
W latach 1976-79 zajęcia STW odbywały się w Sali wykładowej Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego przy ul. Dobrzyńskiej 21/23 oraz w pomieszczeniach Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych przy ul. Mazowieckiej 17, a także w Liceum Ogólnokształcącym przy ul. Trzebnickiej 33 i w Medycznym Studium Zawodowym przy ul. Stawowej 24.
We wrześniu 1979 r., po śmierci kierownika STW Karola Węgra, Studium przeniesiono do gmachu Medycznego Studium Zawodowego nr 4 przy ul. Stawowej 24. Wraz ze zmianą siedziby rozpoczął się drugi okres działalności STW.
Lata 1979-1997 – STW i początki UTW
Drugą siedzibą STW było w latach 1979-1997 Medyczne Studium Zawodowe, którego dyrektorem był Andrzej Wybieralski, a zastępcą dyrektora – Alina Woźnicka, którą Wydział Zdrowia i Opieki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu powołał na stanowisko kierownika STW.
Alina Woźnicka – absolwentka pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, z ogromnym zaangażowaniem pełniła tę funkcję przez kolejnych 18 lat.
nasz Gość na uroczystości Zakończenia Roku Akademickiego 2021/22 w UTW (maj 2022)
W drugim okresie działalności STW miała miejsce jedna przerwa, spowodowana stanem wojennym. Oficjalnie zawieszenie zajęć trwało do października 1982 r., ale nieoficjalnie Słuchacze spotykali się również w 1981 r., kontynuując pracę w sekcjach.
Ważnym wydarzeniem było wprowadzenie nowej nazwy naszemu Studium. Wzorując się na podobnych placówkach za granicą – w 1984 roku wprowadzono nazwę: Uniwersytet Trzeciego Wieku, a w oficjalnych pismach zamiast STW pojawiło się już UTW.
Dobór kandydatów do UTW odbywał się przez wprowadzenie nowo wstępujących członków przez aktualnych uczestników zajęć. Dzięki temu nowy Słuchacz od początku nie był anonimowy, miał wsparcie i opiekę.
Zgodnie z wcześniej wypracowaną tradycją podstawę pracy UTW stanowiły wykłady adresowane do wszystkich Słuchaczy, które odbywały się zawsze w poniedziałki. Prowadzone były przez specjalistów w różnych dziedzin. Przeważnie byli to pracownicy naukowi Akademii Medycznej, Akademii Wychowania Fizycznego i Uniwersytetu Wrocławskiego. Największym zainteresowaniem Słuchaczy cieszyły się zawsze wykłady z medycyny, ale oprócz niej uwzględniane były również zagadnienia z pedagogiki, psychologii, socjologii, prawa itp.
Oprócz wykładów, najliczniejszą grupę Słuchaczy interesowały zajęcia ruchowe. Gimnastyka rehabilitacyjna i korekcyjna odbywała się w małych, dobranych specjalnie grupach, zgodnie z kwalifikacją lekarza, a prowadzona była przez specjalistów z AWF.
Od 1992 r. wprowadzono cieszące się dużym zainteresowaniem zajęcia z muzykoterapii, które prowadziła psycholog Romualda Wybraniec.
Dodatkowe zajęcia były prowadzone przez samych Słuchaczy. Umożliwiały one przekazywanie swoich umiejętności, dzielenie się nimi. Były to zajęcia w sekcjach (kołach zainteresowań) i grupach językowych. Wraz z rozwojem UTW liczba zajęć prowadzonych przez Słuchaczy stale się zwiększała.
Udział w zajęciach wpływał stymulująco na wszystkich słuchaczy, mobilizował do aktywności. Dopełnieniem działalności UTW były organizowane przez Alinę Woźnicką oraz Samorząd wspólne wyjścia na przedstawienia teatralne, do opery, muzeum, na wystawy oraz do zakładów pracy i Domów Opieki Społecznej. Słuchacze uczestniczyli również w wykładach otwartych, organizowanych we Wrocławiu przez instytucje oświatowe lub społeczne.
Organizowane były również 1-dniowe wycieczki autokarowe oraz spacery i wycieczki piesze.
W roku akademickim 1992/1993 nasz Uniwersytet Trzeciego Wieku obchodził 15-lecie swojej działalności. Z tej okazji 17 kwietnia 1993 r. odbyła się Konferencja naukowa nt. „Rehabilitacja i rekreacja osób w wieku starszym.” Uczestniczyli w niej – oprócz pracowników naukowych z uczelni wrocławskich – goście zaproszeni z innych polskich UTW.
Drugim ważnym wydarzeniem tego roku akademickiego było wydanie prac słuchaczy w zbiorku pt. „Wigilia mojego dzieciństwa”. Książka zawierała opowiadania Słuchaczy UTW zgłoszone na zorganizowany konkurs literacki. Na uwagę zasługuje fakt, że książka była powielana i składana ręcznie przez Romualdę Wybraniec (która podjęła się także opracowania redakcyjnego, graficznego i korekty tekstów) i Alinę Woźnicką. W książce znalazły się wszystkie prace konkursowe, ponieważ w ocenie redaktorki wszystkie poprzez swoją szczerość zasługiwały na uznanie.
W kolejnych latach brak poczucia bezpieczeństwa finansowego spowodował, że Rada Naukowa oraz Samorząd zaczęły czynić starania o uzyskanie dla UTW statusu ciała samodzielnego z własną siedzibą i budżetem. Niestety, nie przyniosło to oczekiwanych rezultatów. Alina Woźnicka – szukając alternatywnych rozwiązań, w 1996 roku wystąpiła do dyrketora Instytutu Pedagogiki UWr Jerzego Semkowa z propozycją włączenia UTW w strukturę Instytutu oraz Uniwersytetu Wrocławskiego.
Prace nad finalizacją tego projektu trwały przez cały rok 1996. UTW uzyskał poparcie Instytutu Pedagogiki i przez cały rok akademicki 1996/1997 Słuchacze uczęszczali na wybrane zajęcia dydaktyczne i seminaria w Instytucie, aby przyzwyczaić się do nowych warunków lokalowych i organizacyjnych.
Na wniosek kierownika i Rady UTW 8 kwietnia 1997 r. odbyła się Sesja Komisji Zdrowia i Spraw Socjalnych Urzędu Miasta Wrocławia, poświęcona ocenie pracy oraz utworzenia przy UTW „Centrum dla Seniorów”. Podczas tej sesji dotychczasowy kierownik UTW – Alina Woźnicka złożyła rezygnację z dalszego pełnienia tej funkcji, a dyrektor Instytutu Pedagogiki Jerzy Semków potwierdził przyjęcie opieki nad UTW od 1 października 1997 r.
Ostatnim ważnym wydarzeniem drugiego etapu działalności UTW był jubileusz 20-tej rocznicy jego powstania (1996). Dla podsumowania pracy w tym okresie opublikowane zostały wspomnienia Słuchaczy UTW w książce pt. „Okruchy życia. Wspomnienia Słuchaczy UTW zebrane z okazji XX-lecia Uniwersytetu Trzeciego Wieku we Wrocławiu” (1997).
Lata 1997-2007 – UTW i nasza autonomiczna siedziba
Nowy etap działalności UTW rozpoczął się od zmiany siedziby, organizacji i kierownictwa.
Nową siedzibą UTW został Instytut Pedagogiki UWr przy ul. Dawida 1 we Wrocławiu.
6 października 1997 r. odbyła się uroczysta Inauguracja Roku Akademickiego 1997/1998 w nowej siedzibie. W tym podniosłym dla UTW wydarzeniu uczestniczyły władze rektorskie Uniwersytetu Wrocławskiego oraz władze miasta. Związanie dalszych losów UTW z Uniwersytetem Wrocławskim przyczyniło się do rozszerzenia jego działalności oraz do podwyższenia rangi. Pozwoliło to również na przyjmowanie większej ilości słuchaczy. Uniwersytet Wrocławski, przejmując opiekę merytoryczną i organizacyjną nad UTW, nadal prowadził go przy współudziale Akademii Medycznej i Akademii Wychowania Fizycznego.
W 1997 roku nowym kierownikiem UTW została dr Walentyna Wnuk – wykładowca Zakładu Andragogiki Instytutu Pedagogiki, prowadząc UTW przez kolejne 10 lat (do 2006 roku). Opiekunem naukowym nadal pozostawała Wanda Lubczyńska-Kowalska. Działalność UTW określał nowy Regulamin, w którym czytamy m.in.: „Celem pracy UTW jest dbanie o zachowanie i zwiększenie intelektualnej i fizycznej sprawności osób starszych, aktywizacja społeczna tych osób, oraz pomoc osobom starszym w zakresach możliwych do realizacji przez Uniwersytet.”
(fot. Tadeusz Wilk – www.seniorzy.pl)
Zachowany został tradycyjny już system spotkań poniedziałkowych, a oprócz znanych Słuchaczom form pracy (wykłady, zajęcia rehabilitacyjne, zespoły samokształceniowe) wprowadzono również nowe. Słuchacze UTW zyskali możliwość korzystania z wybranych wykładów uniwersyteckich, prowadzonych dla studentów stacjonarnych czy zaocznych. Dla mniejszych grup przewidziano możliwość spotkań terapeutycznych z kulturoterapii, psychoterapii i andragogiki.
17 maja 1999 r. na podstawie Zarządzenia Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego nr 39/99,
na mocy Art. 49 Ustawy 2 z dnia 12.09.1990 O szkolnictwie wyższym oraz Uchwały 18/99 Senatu UWr –
Uniwersytet Trzeciego Wieku został włączony w strukturę Uniwersytetu Wrocławskiego
jako jednostka ogólnouczelniana, podlegająca bezpośrednio Prorektorowi ds. Nauki.
W wyniku starań kierownictwa UTW oraz dzięki zaangażowaniu władz uniwersyteckich i Zarządu Miasta Wrocławia – rozpoczęto opracowywanie projektu adaptacji pomieszczeń na parterze Instytutu Pedagogiki, zajmowanych dotąd przez stolarnię. W grudniu 2000 r. rozpoczęto remont obiektu, który stał się i jest do dzisiejszego dnia autonomiczną siedzibą Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Uniwersytecie Wrocławskim.
W czerwcu 2000 r. wydany został pierwszy numer „Kuriera UTW” – czasopisma redagowanego przez Słuchaczy UTW. Jego celem była jak najpełniejsza informacja o działalności naszej placówki. Kurier UTW wydawany jest do dziś, w 2023 roku ukazał się jego 32 numer. / zobacz Wydawnictwo >>
Od 1 XII 2000 r. rozpoczął również działalność własny Sekretariat UTW, który poprowadziła Halina Wiland – absolwentka Uniwersytetu Wrocławskiego.
W dniach 15-16 czerwca 2001 r. odbyła się Ogólnopolska Konferencja Gerontologiczna „Ludzie starsi w trzecim tysiącleciu. Szanse – nadzieje – potrzeby”, która była ważnym wydarzeniem podsumowującym 25-lecie działalności UTW, a zorganizowano ją w Instytucie Pedagogiki UWr.
Liczba Słuchaczy UTW – wynosząca na początku działalności UTW w 1976 roku 112 osób – osiągnęła w roku akademickim 2000/2001 liczbę 487, a ponad 100 osób znalazło się na liście oczekujących.1
Lata 2000-2023 – Uniwersytet Trzeciego Wieku w UWR
1 grudnia 2006 roku, w związku z przejściem na emeryturę Kierownika UTW Pani dr Walentyny Wnuk, funkcję kierownika UTW powierzono doktorowi Aleksandrowi Kobylarkowi – pracownikowi naukowemu Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, który pełnił tę funkcję do 2016 roku.
W roku 2016 Rektor Uniwersytetu Wrocławskiego prof. dr hab. Adam Jezierski powołał na kierownika Uniwersytetu Trzeciego Wieku dr Małgorzata Malec-Rawiński, pracownik Instytutu Pedagogiki UWr. Funkcję tę pani doktor pełniła przez kolejne 2 lata. Po Jej odejściu stanowisko kierownicze objęła dr Bogna Bartosz – adiunkt z Instytutu Psychologii UWr. Funkcję tę sprawowała do 31.01.2020 r.
Następczynią Pani dr Bogny Bartosz była dr Małgorzata Siemież – starszy wykładowca z Instytutu Pedagogiki UWr, powołana na stanowisko kierownika UTW przez Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego. Funkcję swoją pełniła od 1.02.2020 r. do 31.08.2020 r.
1.09.2020 r. Rektor Uniwersytetu Wrocławskiego prof. dr hab. Przemysław Wiszewski powierzył funkcję kierownika UTW dr Magdalenie Wnuk-Olenicz – absolwentce andragogiki, doktorowi nauk społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego. Funkcję tę pani doktor sprawuje do dziś.
1 tekst tej strony został opracowany na podstawie publikacji Aleksandry Bilewicz – „Uniwersytet Trzeciego Wieku 1997-2007”, Wydawnictwo Impuls (Kraków 2009)
